ΑΡΘΡΟ
O χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός και τα οφέλη του
Της Μαρίας Ιωάννου, Ανώτερης Λειτουργού στον Σύνδεσμο Τραπεζών Κύπρου
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί θεσμό, ο οποίος έχει αναπτυχθεί παγκόσμια και στοχεύει στην διαφώτιση και πληροφόρηση των καταναλωτών για βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες. O θεσμός αποσκοπεί στο να «εξοπλίσει» -κυρίως τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους- με γνώσεις και δεξιότητες, ούτως ώστε να είναι σε θέση να κατανοούν τις διαθέσιμες επιλογές και να λαμβάνουν ορθές και συνετές οικονομικές αποφάσεις. Διεθνείς οργανισμοί και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εφαρμόζουν στρατηγικά πλάνα χρηματοοικονομικής διδασκαλίας ξεκινώντας από τα αρχικά στάδια της ζωής.
Σε κάποια κράτη μέλη, ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός έχει ενταχθεί ως μέρος της διδακτέας ύλης σε διάφορες βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος ενώ σε άλλες χώρες εφαρμόζονται διδακτέα προγράμματα με ιδιωτική πρωτοβουλία.
Πολύ συχνά δεν διαθέτουμε τη γνώση και την εμπειρία που πρέπει ώστε να είμαστε προσεκτικοί ως διαχειριστές των χρημάτων μας. H έλλειψη παιδείας και γνώσεων ενδέχεται κάποιες φορές να οδηγήσει σε λανθασμένες αποφάσεις, κινδύνους και ψηλά ρίσκα. Η χρηματοοικονομική παιδεία προετοιμάζει τους νέους και κατευθύνει στην διαμόρφωση μιας ορθής καταναλωτικής
συμπεριφοράς. Με τη μετάβαση στην ενήλικη ζωή, στην εργασία και στην κοινωνία, αυτή η συμπεριφορά γίνεται τρόπος ζωής προσφέροντας σημαντικά οφέλη τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση θα πρέπει να εξασκείται ως μια διά βίου άσκηση, η οποία να ξεκινά από το σπίτι με τους ίδιους τους γονείς να καλλιεργούν στα παιδιά τους από μικρή ηλικία την κατανόηση του χρήματος.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι το θέμα έχει απασχολήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός έχει ενσωματωθεί στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 2014/17/ΕΕ αναφορικά με τις συμβάσεις πίστωσης που προορίζονται για κατοικία. Με βάση την Οδηγία, όλα τα κράτη μέλη υποχρεούνται να προωθούν μέτρα για την εκπαίδευση των πολιτών σε σχέση με τον υπεύθυνο δανεισμό και τις συμβάσεις ενυπόθηκης πίστωσης. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα εναρμονιστεί σύντομα με τις διατάξεις της νέας Οδηγίας και κατ’ επέκταση αναμένεται ότι θα προωθηθούν και θα εφαρμοστούν μέτρα για στήριξη της εκπαίδευσης των καταναλωτών ως προς το θέμα του υπεύθυνου δανεισμού.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στην Κύπρο ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός, με βάση έρευνα που διεξάχθηκε ανάμεσα σε 390 Κύπριους φοιτητές ηλικίας μεταξύ 18 και 36 ετών, φαίνεται ότι είναι αρκετά ψηλός. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι μόνο το 22% των ερωτηθέντων έδωσαν σωστές απαντήσεις όσο αφορά έννοιες που σχετίζονται με τα επιτόκια, τον πληθωρισμό, τη διασπορά κινδύνου στις επενδύσεις, κλπ.
Μέσα στο πιο πάνω πλαίσιο και με πρωτοβουλία των τραπεζών μελών του Συνδέσμου, προωθήθηκε για πρώτη φορά το 2016 στην Κύπρο ο θεσμός της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης μέσω του 3-ετούς προγράμματος «Ξοδεύοντας Έξυπνα». Το πρόγραμμα εφαρμόζεται σε συνεργασία με το Junior Achievement Cyprus και το Υπουργείο Παιδείας. Υλοποιήθηκε σε πιλοτική βάση τον Φεβρουάριο του 2016 και ολοκληρώθηκε με επιτυχία σε πέντε δημοτικά σχολεία παγκύπρια. Μέσα στο 2017, με την δεύτερη εφαρμογή του στα σχολεία, ο αριθμός των μαθητών που έχουν λάβει εκπαίδευση ξεπέρασε τους 450. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές της Στ’ τάξης του Δημοτικού Σχολείου και έχει ως στόχο να εξοικειώσει τα παιδιά με έννοιες σχετικές με τη διαχείριση των χρημάτων όπως είναι τα έσοδα, τα έξοδα και η αποταμίευση. Οι τράπεζες διά μέσου του Συνδέσμου Τραπεζών χρηματοδοτούν το πρόγραμμα ενώ στελέχη από τράπεζες-μέλη συμμετέχουν εθελοντικά ως μέντορες - εκπαιδευτές. Μακροπρόθεσμη στρατηγική μας είναι η ανάπτυξη και εδραίωση του θεσμού στα δημοτικά σχολεία αλλά και σε άλλες ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Η προσπάθεια του Συνδέσμου για ανάπτυξη του θεσμού στην Κύπρο ενισχύεται -παράλληλα- και με την συνεργασία που επιτεύχθηκε με τον Σύνδεσμο Καταναλωτών για διεξαγωγή εκπαιδευτικών σεμιναρίων εντός του πρώτου τετράμηνο του 2017, με σκοπό την επιμόρφωση των καταναλωτών σε βασικούς τομείς της τραπεζικής πρακτικής. Όροι που επεξηγούνται, για παράδειγμα, είναι οι συμβατικές υποχρεώσεις και δικαιώματα, οι διαδικασίες σχετικά με τις αναδιαρθρώσεις δανείων, η ασφάλεια καρτών, κλπ. Τα σεμινάρια θα διεξαχθούν διεξάχθηκαν στις επαρχίες Λευκωσίας και Πάφου, και έχουν ήδη ξεκινήσει από τις 24 Ιανουαρίου 2017 μέχρι τις 4 Απριλίου 2017. Τα αναλυτικό πρόγραμμα και η θεματολογία των σεμιναρίων είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα
του Συνδέσμου www.acb.com.cy. H συμμετοχή είναι δωρεάν για το ευρύ κοινό. Θα ήθελα τέλος να αναφέρω ότι σε αυτόν τον αγώνα ενημέρωσης και πληροφόρησης, επιβάλλεται και η συμμετοχή της πολιτείας και όλων των εμπλεκομένων φορέων. Αναμφίβολα η προώθηση ενός εθνικού σχεδίου διδακτικής δράσης ο οποίος θα καλύπτει όλους τους τομείς των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, θα έχει μεγαλύτερη απήχηση και θετικότερα αποτελέσματα όσο αφορά την ευρύτερη διαφώτιση του κοινού.