Σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η χρηματοοικονομική παιδεία συνδυάζει γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες και συμπεριφορά, στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για τη σωστή λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων και την επίτευξη της ατομικής οικονομικής ευημερίας των καταναλωτών.
Κατόπιν της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση απέκτησε διεθνή αναγνώριση ως μια βασική ικανότητα την οποία πρέπει να διαθέτουν όλοι οι καταναλωτές, μικροί και μεγάλοι. Η οικονομική κρίση όντως ανέδειξε την έλλειψη οικονομικών γνώσεων μεταξύ των καταναλωτών παγκοσμίως. Τα αποτελέσματα έρευνας του ΟΟΣΑ η οποία διεξήχθη το 2013 και η οποία περιλαμβάνει στοιχεία από 14 χώρες, τονίζουν τη έλλειψη οικονομικών γνώσεων ανάμεσα σε σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού σε κάθε μία από τις χώρες που συμμετείχαν.|
Παράλληλα, με βάση άλλη παγκόσμια μελέτη που διεξήχθη παγκόσμια, μόνο 33% των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο διαθέτει κάποιο βαθμό οικονομικής γνώσης. Συγκεκριμένα, μόνο 1-στους-3 ενήλικες γνωρίζουν τις πιο βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες που απαιτούνται για τη σωστή λήψη αποφάσεων σε θέματα αποταμιεύσεων και επενδύσεων. Περίπου 3,5 δισεκατομμύρια ενήλικες σε παγκόσμιο επίπεδο, οι περισσότεροι από αυτούς σε αναπτυσσόμενες οικονομίες, στερούνται κατανόησης βασικών χρηματοοικονομικών εννοιών. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι τα στατιστικά στοιχεία ποικίλλουν ανάλογα με το κράτος.
Γιατί είναι σημαντική η χρηματοοικονομική εκπαίδευση;
Οι καταναλωτές οι οποίοι έχουν χρηματοοικονομική εκπαίδευση είναι σε θέση να κατανοήσουν καλύτερα τη χρήση και λειτουργία των τραπεζικών λογαριασμών, των πιστωτικών καρτών, καθώς και πώς να αποφύγουν μια λανθασμένη απόφαση η οποία ενδεχομένως να οδηγήσει σε κάποια υπερβολική πίστωση, μεγάλο χρέος ή ρίσκο. Εν ολίγοις, οι χρηματοοικονομικές γνώσεις επηρεάζουν σημαντικά τις καθημερινές αποφάσεις του κάθε πολίτη και της οικογένειας του όσο αφορά τη διαχείριση του προϋπολογισμού, των αποταμιεύσεων και των επενδυτικών τους δραστηριοτήτων.
Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση είναι πολύ πιο σημαντική αυτές τις μέρες από ό, τι ήταν πριν από 20 χρόνια. Σήμερα, οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν πιο σύνθετα προϊόντα και μια μεγάλη ποικιλία χρηματοοικονομικών επιλογών. Στην αγορά υπάρχουν διαθέσιμες εκατοντάδες επιλογές πιστωτικών καρτών, ενυπόθηκων δανείων και επενδυτικών επιλογών που καθιστούν πολύπλοκη τη λήψη αποφάσεων. Είτε σε αναπτυσσόμενες είτε σε αναπτυγμένες οικονομίες, είναι απαραίτητο όπως οι καταναλωτές εκπαιδεύονται ούτως ώστε να είναι σε θέση να επιλέξουν το σωστό προϊόν αποταμίευσης, δανείου ή επένδυσης τα οποία και ανταποκρίνονται καλύτερα στις δικές τους ανάγκες. Παράλληλα, είναι σε θέση να αναγνωρίζουν ενδεχόμενα λανθασμένες αποφάσεις και οικονομικούς κινδύνους που πιθανόν να εμπεριέχονται σε κάποια αγορά ή επένδυση. Ο κάθε πολίτης είναι υπεύθυνος για την εξασφάλιση της δική του οικονομικής ευημερίας και για να το πράξει αυτό, είναι αναγκαία η κατάλληλη οικονομική γνώση.
Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση αφορά όλες τις ηλικίες, αλλά σημαντικότερα τις νεότερες γενεές, οι οποίες είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσουν ακόμη πιο σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες στο μέλλον. Επιπλέον, οι νέοι έχουν σήμερα πρόσβαση σε πιστωτικές υπηρεσίες σε πολύ μικρότερη ηλικία από ότι οι γονείς τους. Κατά συνέπεια, χρειάζονται μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση ως προς την έννοια της πίστωσης από ό, τι η προηγούμενη γενιά.
Όλο και περισσότερες χώρες αναπτύσσουν στρατηγικές και προγράμματα με στόχο τη προώθηση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Οι δραστηριότητες που αφορούν τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση στην Ευρώπη, διαφέρουν ανάλογα με το πολιτισμό και τη κουλτούρα σε κάθε χώρα καθώς και το εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Σε ορισμένες χώρες, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση έχει γίνει υποχρεωτική και είναι μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος στις πρωτοβάθμιες και δευτεροβάθμιες βαθμίδες, καλύπτοντας έτσι μια ευρύ κλίμακα μαθητών. Οι νέοι διδάσκονται για τις βασικές οικονομικές έννοιες και εκπαιδεύονται πώς να λαμβάνουν προσεγμένες και τεκμηριωμένες αποφάσεις για τα προσωπικά χρηματοοικονομικά τους θέματα. Στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες διοργανώνονται ταυτόχρονα εργαστήρια γνώσεων τα οποία απευθύνονται σε μικρά παιδιά, ενήλικες και συνταξιούχους. Τα τραπεζικά ιδρύματα θεωρούνται ως οι πιο τακτικοί και ενεργοί υποστηρικτές της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες δε, προωθούνται εθνικές στρατηγικές οι οποίες υλοποιούνται από διάφορους φορείς και οργανισμούς (κυβερνητικοί φορείς, ιδιωτικές οργανώσεις, οργανώσεις καταναλωτών, φιλανθρωπικές οργανώσεις, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, κλπ).
Παράλληλα, σε πολλά κράτη μέλη, συστάθηκαν και λειτουργούν εθνικές εκπαιδευτικές ιστοσελίδες, οι οποίες παρέχουν πληροφορίες για χρηματοοικονομικά και τραπεζικά θέματα, όπως είναι θέματα διαχείρισης προϋπολογισμών, εξοικονομήσεις, δάνεια, επενδύσεις και άλλα ασφαλιστικά θέματα.